[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Podejmowano te\ inne akcje zbrojne na terytoriumnieprzyjaciela, ale miały one o wiele mniejsze znaczenieni\ zagon Radziwiłła i Kmity.Do najwa\niejszych spośródnich nale\ała sierpniowa wyprawa kasztelana kijowskiegoMichała Wiśniowieckiego na pogranicze siewierskie.Naczele pocztów prywatnych i Kozaków zaporoskich (wsumie ok.2000 ludzi), ruszył z Czerska nad So\ą, minąłsilnie ufortyfikowany Starodub, po czym obiegł Trubeck.W trakcie szturmu podpalono fortyfikacje, po czym Kozacyi ochotnicy wpadli do miasta, gdzie ludzi nieprzyjacielskichod szable i ognia kilka tysięcy na placu zostało"21.Zburzonoresztki umocnień, a pozostałych przy \yciu mieszkańców,wraz z wojewodą Hrehorym Radziłowem, popędzono wniewolę.Spalono te\ okoliczne wsie, a w drodzepowrotnej rozbito kilkutysięczne siły zgromadzone przezwojewodów pobliskich zamków moskiewskich (Putywla,Nowogrodu Siewierskiego, Staroduba, Brańska, Poczepu).21M.Wiśniowiecki do J.Zamoyskiego, Brahiń 8 X 1581, [w:] Archiwum JanaZamoyskiego., t.II, s.63-64. SHLY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ W1581 ROKUJAZDAPlan kampanii wojennej, zakładający atak na Psków iostateczne odcięcie Inflant od państwa moskiewskiego,wymagał odpowiednio licznej i wyekwipowanej armii.Chodziło tu nie tylko o siły, które miały zostać u\yte nagłównym kierunku działań wojennych, lecz tak\e o nie mniejwa\ne zabezpieczenie skrzydeł wojsk maszerujących na Psków,a tak\e obsadzenie innych punktów na długim pograniczumoskiewskim.H.Kotarski oceniał ogólny wysiłek mobilizacyjny Rzeczy-pospolitej w 1581 r.na ok.55 000 \ołnierzy1.Na Podolu iUkrainie pozostało wojsko kwarciane dowodzone przez hetmanapolnego koronnego Mikołaja Sieniawskiego.Składało się z 7 rotjazdy w sile 1200 koni oraz piechoty stanowiącej załogi Kijowa,Lubecza i Ostrza (380 ludzi) oraz 530 Kozaków rejestrowych podkomendą porucznika Jana Oryszowskiego.Znaczącymwsparciem dla Sieniawskiego były prywatne wojska magnackie,zwłaszcza Wiśniowieckich.1K o t a r s k i, op.cit., cz.IV, s.44. 71Większe siły musiano zgromadzić w pobli\u głównegoteatru działań wojennych.Blisko 3000 ludzi pozostawionow zamkach inflanckich, gdzie komendę, w zastępstwiehetmana Mikołaja Radziwiłła, objął Maciej Dębiński.Wzdobytych poprzedniego roku Wielkich Aukach pozostało700 ludzi, gdy\ niedawne próby opanowania tej twierdzyprzez wojska moskiewskie wymagały odpowiednio silnejzałogi.200 piechoty stacjonowało w Zawłoczu, le\ącym natrasie przemarszu armii królewskiej, a podobne lub niecomniejsze załogi były w Newlu, Worońcu, Ostrowie, Połoc-ku, Uświacie, Sura\u i Witebsku2.Na główny kierunek działań wojennych przeznaczono 47000 \ołnierzy, czyli tyle, co w poprzednim roku.Koronawystawiła ok.24 000 \ołnierzy, w tym 10 251 zacię\nejjazdy i 11 575 piechoty.Litwini zebrali ok.23 000 ludzi, ztego 4000 zacię\nej jazdy i 1000 zacię\nej piechoty, 3000Kozaków oraz ok.15 000 ludzi w pocztach pańskich ipospolitym ruszeniu3.Tradycyjnie ju\ oddziały jazdy przewa\ały zdecydowaniepod względem liczebności nad formacjami pieszymi, bo-wiem poczty prywatne i pospolite ruszenie składały sięgłównie z jazdy.Jedynie wśród zacię\nych rot koronnych,stanowiących najcenniejszą część składową armii prowa-dzonej pod Psków, piechota przewa\ała nad jazdą.Panowanie Stefana Batorego było okresem znaczącychprzemian w organizacji i uzbrojeniu polskiej konnicy.Jeszczew czasach Zygmunta Augusta wszystkie roty jazdy miałycharakter mieszany, tj.składały się np.z lekkozbrojnychkozaków i kopijników, husarzy i kozaków itp.O charakterzedanej roty stanowiła przewaga liczebna określonych jezdz-ców, stąd nazywano je ju\ wówczas kozackimi, husarskimiczy te\ kopijniczymi.Dopiero w latach siedemdziesiątych iosiemdziesiątych XVI w.nastąpiło niemal pełne ujednolice-2Tam\e, s.42-43.3Tam\e, s.39. 72nie rot konnych pod względem rodzaju uzbrojenia.Zrezyg-nowano wówczas zupełnie z cię\kozbrojnych kopijników,których zastąpili husarze.Odtąd w jezdzie słu\yły rotyhusarskie, kozackie i lekkie (petyhorskie).Na mocy królewskiego uniwersału z 1776 r.husaria stałasię odrębnym i samodzielnym rodzajem jazdy, choć jeszczeprzez kilkanaście lat spotykano chorągwie husarskie niemające jednolitego charakteru4.Obok husarzy występowali wnich kozacy bądz arkebuzerzy, jednak w bardzo małejliczebności.Husaria zastąpiła roty kopijnicze w prze-łamujących szar\ach.Wywodziła się od serbskich raców, aprzywędrowała do Polski poprzez Węgry.Początkowo husaria była jazdą lekką, jednak w drugiejpołowie XVI w.przyjęła uzbrojenie ochronne, zło\one zpółzbroi i szyszaków.W czasach Batorego półzbroje składałysię zazwyczaj z tzw.folgowanego kirysu (kilka zachodzącychna siebie płyt połączonych rzemieniem), bądz z kirysupłytowego posiadającego dolną część folgowaną.Szyszakizaopatrywano w charakterystyczny na-karczek, opuszczanynosal i napoliczki.Uzbrojenie zaczepne składało się z kopii odługości 4,5-5 m, wydrą\onej w środku dla zmniejszenia jejcię\aru, szabli i koncerza.Ten ostatni był długim na 1,2-1,4m prostym mieczem, często o przekroju czworokątnym lubtrójkątnym.U\ywano go wyłącznie do kłucia, głównie przeciwpiechocie, bowiem przeciwko jezdzcom przeciwnikawygodniej było u\ywać szabli5.Bronią palną wykorzystywanąprzez husarzy były pistolety kołowe umieszczane przysiodłach.Brak materiału zródłowego powoduje, i\ wśród rothusarskich zaciągniętych na kampanię pskowską 1581 r.da sięwyró\nić tylko te, które weszły w skład armii koronnej6:4J.C i e c h o w s k i , A.S z u l c z y ń s k i , Husaria, Warszawa 1981, s.15-16.5Tam\e, s.58-59.6Kotarski, op.cit., cz.IV, s.77-79 [ Pobierz całość w formacie PDF ]