[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Natomiast Heraklides z Tarsu, którybył uczniem Antypatra z Tarsu, i Atenodoros są zdania,że występki nie są równe.Stoicy mówią też, że mędrzec, o ile nic mu nie stoina przeszkodzie, będzie brał udział w życiu politycznym jak pisze Chryzyp w pierwszej księdze %7łyciorysówbo pragnie usunąć zło i zachęcić do cnoty.Wolnomu też, jak mówi Zenon w Państwie, żenić się i płodziedzieci.Mówią także, że mędrzec nie będzie twierdzić 419tego, co mu się tylko wydaje1, i dzięki temu nigdy nieprzytaknie fałszowi.Mędrzec będzie cynikiem (),cynizm jest bowiem najkrótszą drogą do cnoty2,jak mówi Apollodor w Etyce.Mędrzec może spożyćnawet mięso ludzkie, jeśli się tak ułożą okoliczności.Całkowicie wolnym człowiekiem jest jedynie mędrzec;zli ludzie są niewolnikami, ponieważ wolnością jestkierowanie własnymi czynami, niewolą natomiast po-zbawienie człowieka możności kierowania swoim postę-powaniem.Istnieje także inny rodzaj niewoli, którypolega na poddaństwie, oraz trzeci, który na tym polega,że się jest przedmiotem posiadania i poddaństwa.Przeciwieństwo tego stanu to despotyzm, rzecz równieżzła.Mędrcy są nie tylko ludzmi wolnymi, lecz takżekrólami, ponieważ królować znaczy tyle, co nie odpo-wiadać przed nikim, a to przysługuje tylko mędrcom,jak mówi Chryzyp w dziele pt.O tym, jak to Zenonużywał zazwyczaj wyrazów w ich właściwym znaczeniu.Chryzyp bowiem twierdzi, że władca powinien rozu-mieć, co dobre, a co złe, a człowiek zły nigdy tegonie będzie rozumiał.Podobnie ma się rzecz ze zdolnościądo sprawowania urzędów, występowania w sądach i namównicy; do tych funkcji nadają się tylko mędrcy, a nigdyludzie zli.Mędrcy nigdy się nie mylą (),ponieważ nie są zdolni do popełnienia błędu.Nigdynie szkodzą (), nie krzywdzą bowiem animnych, ani siebie.Nie są natomiast miłosierni i nikomunic nie wybaczają, bo nie należy uchylać kar ustano-wionych przez prawo, a ustępstwa i litość nie przystojąduszy, która uważa karę za rzecz konieczną, kary zaś1 tzn.nie będzie mówił tego, co jest tylko mniemaniem(), w przeciwieństwie do wiedzy.2Por.wyżej VI 104 i przypis. 420nie wydają się im zbyt surowe.Mędrzec nie dziwi siętemu, co wydaje się niezwykłe, jak opowiadania o Cha-ronie, o przypływach i odpływach morza, o zródłachgorących wód i wyziewach ognia.Nie musi bynajmniejżyć w samotności, gdyż jest z natury stworzony dożycia społecznego i czynnego1.Uprawia ćwiczenia,aby wyrobić w sobie siły i wytrwałość.Mędrzec, jak mówi Poseidonios w pierwszej księdzeO powinnościach, a także Hekaton w trzeciej księdzeO paradoksach, będzie się modlił prosząc bogów o to,co dla niego dobre.Stoicy mówią także, że przyjazńmożliwa jest tylko wśród dobrych ze względu na ichwzajemne podobieństwo; uważają więc, że istniejepewna wspólnota rzeczy potrzebnych do życia, po-nieważ traktujemy przyjaciół jak siebie samych.Przy-jaciela należy poszukiwać dla niego samego, a dobrzejest mieć wielu przyjaciół.Wśród ludzi złych nie maprzyjaciół.Wszyscy ludzie nierozumni są szaleńcami,nie kierują się rozumem i zawsze postępują z bezmyśl-ności ą bliską obłędowi.Mędrzec wszystko czyni dobrze, tak jak mówimy,że Ismenias pięknie wygrywa na flecie wszystkie utwory.2Wszystko należy do mędrców, bo prawo dało im mocdoskonałą nad wszystkim.Wprawdzie pewne rzeczynależą i do złych, tak jak należą do niesprawiedliwych,ale jest to inny rodzaj należenia, tak jak w innym sensiemówimy, że coś jest własnością państwa, a w innym,że jest własnością użytkowników.Zdaniem stoików cnoty wzajemnie sobie towarzyszą,tak że kto ma jedną cnotę, ma także i wszystkie inne;1 2Tzn.prawo cnoty. 421wszystkie bowiem mają wspólną zasadę, jak o tym mówiChryzyp w pierwszej księdze O cnotach i Apollodorw Fizyce wedle Dawnej Szkoły oraz Hekaton w księdzetrzeciej O cnotach.Cnotliwy człowiek zna bowiem zasadyi umie je w czynach stosować.To zaś, co czynić należy,tego też należy pragnąć, przy tym należy trwać, wierniesię tego trzymać i z tego korzystać.Tak więc słusznywybór, nieugięta wytrwałość, zdecydowanie, stano-wczość, przestrzeganie zasad czyni człowieka rozumnym,mężnym, sprawiedliwym i opanowanym.Każda z tychcnót sprowadza się do właściwej cnoty podstawowej,np.męstwo do wytrwałości, roztropność do działania,niedziałania albo ani jednego, ani drugiego.Podobnietakże cnoty sprowadzają się do właściwych im cnótpodstawowych.Tak więc rozwaga i bystrość idą zaroztropnością, porządek i skromność za umiarko-waniem, równość i życzliwe nastawienie za spra-wiedliwością, za dzielnością zaś stałość i siła.Stoicy twierdzą, że nie ma nic pośredniego międzycnotą i występkiem, podczas gdy perypatetycy mówią,że jest między nimi coś pośredniego, a mianowiciestopniowy postęp.Zdaniem stoików bowiem, podobniejak drzewo musi być albo proste, albo krzywe, tak samocoś jest albo sprawiedliwe, albo niesprawiedliwe,a nic nie jest ani bardziej sprawiedliwe, ani bardziejniesprawiedliwe i tak samo ma się rzecz z innymicnotami.Chryzyp sądzi, że cnotę można utracić,Kleantes zaś uważa1, że nie można [ Pobierz całość w formacie PDF ]