[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tłem, a być może moralnym alibi epopei, jest walka z Saracenami.Kościół istotnie odnosi się nieufnie do poetów i śpiewaków, gotowych opiewać wartości nie będące wartościami Kościoła, a wywodzące się z pogaństwa lub ze społeczeństwa barbarzyńskiego.Nie może jednak zwalczać naturalnych upodobań odbiorcy, kiedy osiągają one tak wielką siłę.Śpiewacy (jongleurs), którzy niekiedy sami są klerykami, posługują się więc oczyszczającym stereotypem świętej wojny, uzasadnianej i propagowanej przez Kościół, opowiadając historie epickie.Roland, Oliwier, Wilhelm, Vivien są rycerzami Krzyża przeciw niewiernym.Rycerzami Krzyża, ale jeszcze nie krzyżowcami: trzeba czekać końca XII wieku, aby powstał “cykl krucjat", opiewających wyczyny rycerzy Bożych, bohaterów pierwszego zdobycia Jerozolimy (Zdobycie Antiochii, Zdobycie Jerozolimy, i jej kontynuacje uświęcające ród Godfryda z Bouillon: Lohengrin, rycerz z łabędziem).W tej samej epoce Ambroży układa wierszem historię trzeciej krucjaty, na cześć innego wzorowego rycerza, Ryszarda Lwie Serce, króla Anglii.W epopei walki, w których ścierają się frankijscy rycerze z Saracenami, rozgrywają się więc na Zachodzie, a przede wszystkim we Francji.Czyżby odległe echa wojen rekonkwisty z czasów karolińskich w Akwitanii, w regionie Narbonne, w Prowansji? Nie jest to niemożliwe, a w takim wypadku stosunkowo krótka okupacja saraceńska mogła jednak pozostawić głębsze piętno, niż zwykło się sądzić.Zwróćmy jednak uwagę na fakt, iż zwalczając Saracenów, rycerze z największych epopei walczą zarówno dla swego króla, jak dla chrześcijaństwa.Nawet Roland, w którym często się dopatrywano archetypu krzyżowca, jasno wyraża swój ideał służby wasalnej, kiedy zagrzewa do boju rycerzy przed bitwą w wąwozie Roncevaux:“Trzeba nam tu wytrwać dla naszego króla.Dla swego pana trzeba ścierpieć wszelką niedolę i znosić wielkie gorąco i wielkie zimno, i oddać skórę, i nałożyć głową".[Pieśń o Rolandzie, w.1010-1012, tłum.Tadeusz Boy Żeleński, Warszawa 1937, s.39]Kiedy Wilhelm, inny mistrz świata chrześcijańskiego, udał się do Rzymu na odsiecz papieżowi zagrożonemu przez Saracenów i tam zmierzył się z ich mistrzem, olbrzymem Corsoltem, przed walką zapowiedział, że będzie się bił za swego króla, którego terytorium najeżdżają Saraceni i do którego należy miasto Rzym (Koronacja Króla Ludwika).W innych epopejach Wilhelm po śmierci swego siostrzeńca Viviena - który poległ jako wojownik i męczennik i po wyginięciu całego wojska, wzywa pomocy wojskowej, jaką mu winien jego król, Ludwik, dla którego stoczył wiele walk jako nienaganny wasal.Odwołuje się nie tyle do pojęcia świętej wojny z niewiernymi, ile do obowiązków wasalnych i dobrze rozumianego interesu króla: jeśli Wilhelm nie zdoła powstrzymać nieprzyjaciela, ten niebawem spustoszy całe królestwo, w tym stolicę! Oczywiście, dawne francuskie epopeje jasno wyrażają świadomość, że islam zagraża wspólnemu dobru - chrześcijańskiej Europie.Opiewają rekonkwistę, która trwa w Hiszpanii (Oblężenie Barbastre).Idealizują rycerza, który oddaje swój miecz na służbę chrześcijaństwa atakowanego przez islam, gotowego umrzeć za swą wiarę i za swego króla, i bardzo jasno wyrażają pewność, że ci chrześcijańscy rycerze bronią prawa przed błędem, prawdziwej religii przed fałszywą (utożsamianą zresztą z pogaństwem) i że umierając w ten sposób, aby essaucier sainte crestiente [ocalić święte chrześcijaństwo], otrzymają palmę męczeństwa i miejsce w raju.Mogło jednak stać się i tak, że to religijne zabarwienie motywacji wojennych, dominujące co prawda w innych epopejach, zostało rozbudowane i świadomie podsycane przez śpiewaków i poetów, po to, aby propagować w ten sposób krucjatę, do której nawoływał Kościół, bądź też po to, by przyodziać swe pieśni w szaty ideologiczne możliwe do przyjęcia przez Kościół i w ten sposób nie narażając się na zbyt wielkie potępienie z jego strony.Ideał wasala.Rzeczywiście, bardzo wcześnie na pierwszy plan sceny epickiej wysunęły się inne motywy, splatając się z motywem świętej wojny, niekiedy spychanym w tło.Epopeje buntu (Raul z Cambrai, Girard z Rusylionu, Renald z Montalbanu itd [ Pobierz całość w formacie PDF ]