[ Pobierz całość w formacie PDF ]
."Przy czym ¿ycie jest fraszk¹ nie dlatego, ¿e takie jest prawo wszechœwiata i natury, ¿e œmieræ jest koniecznoœci¹, ale dlatego, ¿e liczy siê przede wszystkim Bóg.W jego obliczu wszystko jest ma³o wa¿ne: "Nad wszystko baæ siê Boga".Bliska Naborowskiemu jest biblijna Ksiêga Koheleta i zaczerpniêta z niej sentencja: "Marnoœæ nad marnoœciami, wszystko marnoœæ".Terminem "marnoœæ" okreœla poeta wszystko, co ziemskie: bogactwo, zabawê, ¿art.Wyznacza tym samym dwa œwiaty: ziemski i wieczny.Doczesnoœci przys³uguje kategoria marnoœci i rzeczy z ni¹ zwi¹zanych.Wiecznoœæ natomiast wyznaczaj¹ pobo¿noœæ, uczciwoœæ, czystoœæ, Bóg.Naborowski ³¹czy w tym krótkim utworze piêkno i brzydotê, dobro i z³o, szczêœcie i cierpienie.Dostrzeganie w ¿yciu marnoœci nie skierowuje jednak poety na drogê mistycyzmu.Naborowski potrafi bowiem widzieæ i czuæ uroki doczesnoœci:"Mi³ujmy i ¿artujmy,¯artujmy i mi³ujmy",ale mimo wszystko podporz¹dkowuje je Bogu:"Lecz pobo¿nie, uczciwie,A to co czyste, w³aœciwie".Utwór napisany jest jêzykiem prostym, wolnym od wyrazistego barokowego konceptualizmu, obecne s¹ rymy parzyste, dok³adne."Krótkoœæ ¿ywota"Podstawê utworu stanowi¹ reflkeksje o przemijaniu pokoleñ i œwiata, o koniecznoœci umierania i nieuniknionym up³ywie czasu.Naborowski opisuje niszczycielskie dzia³anie czasu, ale bez dramatyzowanie.Podaje jedynie fakty:- Ka¿dy z nas umrze: "nieboszczyka imienia nabêdziesz"- Nie cofnie siê czas: "S³oñce wiêcej nie wschodzi to, ktore raz minie"Próbuje oswoiæ czytelnika z problemem umierania: "wielom by³a kolebka grobem, wielom matka ich mogi³a".Naborowski zestawia w tym celu pojêcia pozytywnie i negatywnie przyjmowane przez cz³owieka.Ciep³e i przyjazne s³owa: "kolebka", "matka" z wyrazami nacechowanymi emocjonalnie ujemnie: "grób", "mogi³a" tworz¹ pary, w których zachodzi ogromne spiêcie emocjonalne.Jednoczeœnie na ludzk¹ egzystencj¹ Naborowski patrzy z pewnym dystansem, z dystansem cz³owieka, który odnalaz³ swoje miejsce w œwiecie.Podmiot liryczny zwraca siê bezpoœrednio do czytelnika:- "By³ przodek, by³eœ ty sam, potomek siê rodzi"- "A ¿eœ by³, nieboszczyka imienia nabêdziesz"- "Wtenczas, kiedy ty myœlisz, ju¿eœ by³ niebo¿e"przemawia do niego jako cz³owiek doœwiadczony, posiadaj¹cy ogromn¹ wiedzê ¿yciow¹.¯ycie ludzkie jest tak krótkie i znikome, ¿e Naborowski nazywa je "czwart¹ czêœci¹ mgnienia".Porównuje je do zjawisk nietrwa³ych i ulotnych: "DŸwiêk, cieñ, dym, wiatr, b³ysk,g³os, punkt - ¿ywot ludzki s³ynie", oddzia³ywuj¹ na wzrok, s³uch, odczuwanie u odbiorcy.Naborowskiego okreœla siê mianem poety vanitas.Z ³ac.vanitas oznacza marnoœæ (VANITAS VANITATUM).Poeta bowiem w wielu swych utworach ukazuje ¿ycie ludzkie jako marnoœæ, chwilê, przekazuj¹c dramat cz³owieka uwik³anego w rozmyœlania o celu i sensie ¿ycia.7.Barok - zwi¹zki, miejsca wspóne ze œredniowieczem i renesansem (nawi¹zanie do renesansu, kontynuacja renesansu).Podzia³ baroku:- hellenistyczny- wieków œrednich- XVII wieku- romantycznyZgodnie z t¹ klasyfikacj¹ w literaturze mówi siê o motywach œredniowieczno-romantycznych, do których nale¿¹: satanizm, mistycyzm, folklor, symbolizm.FILOZOFIA:Czo³owi przedstawiciele filozofii epoki baroku to Spinoza, Leibniz, Pascal.Stworzyli oni ró¿ne koncepcje ¿ycia, uwa¿aj¹c, ¿e:- ¿ycie doczesne posiada niew¹tpliwe wartoœci, których nie nale¿y lekcewa¿yæ, bo pierwszeñstwo ma radoœæ przed cierpieniem- nale¿y uciekaæ od doczesnoœci w mistycyzm- ¿ycie sk³ania do pesymizmuW zwi¹zku z tak¹ ró¿norodnoœci¹ pojmowania ¿ycia zrodzi³ siê konflikt miêdzy has³ami renesansowymi a odnowionymi idea³ami œredniowiecznymi.W baroku kreuje siê typ cz³owieka kieruj¹cego siê zasad¹ dwoistego ¿ycia, które ³¹czy³o ascezê i korzystanie z uciech ¿ycia.SZTUKA:Znamienn¹ cech¹ sztuki XVII wieku by³a wielokierunkowoœæ.Barok zrodzi³ siê w Italii i pierwowzorem dla barokowych budowli sakralnych sta³ siê rzymski koœció³ jezuicki Il Gesu.Charakterystyczne cechy œwi¹tyni barokowych to: szeroka nawa g³ówna, nawy boczne jako kaplice, dynamizm, monumentalizm, bogactwo.Zabytki sztuki barokowej sakralnej w Polsce reprezentuj¹: koœció³ œw.Piotra i Paw³a w Krakowie, koœció³ œw.Anny w Krakowie, koœció³ Kamedu³ów na Bielanach.Architekturê œwieck¹ najokazalej reprezentowa³y pa³ace.By³y to budowle z dekoracyjnymi wie¿ami, balustradowymi attykami, wielkimi oknami-drzwiami, o salach urz¹dzonych na wzór orientalny.Dominowa³ przepych, bogactwo, kult formy, teatralnoœæ, kontrastowoœæ, alegorycznoœæ, ekspresyjnoœæ.Pami¹tki budownictwa œwieckiego to: pa³ac w Ujazdowie, pa³ac w £añcucie, pa³ac wilanowski, rezydencja Zamoyskich w Zamoœciu.Malarstwo barokowe pos³ugiwa³o siê alegori¹ i symbolik¹, kontrastami œwiate³ i kolorów, cieniami i mrokiem.Obok tematów religijnych malarstwo wprowadza³o równie¿ tematykê erotyczn¹.Czo³owi przedstawiciele malarstwa barokowego to: Piotr Paul Rubens, Rembrandt van Rijn, Giovanni Lorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Valazquez.Wzory kultury:Barok wykszta³ci³ dwa wzory kultury: ziemiañski i dworski.Nurt ziemiañski czerpa³ z renesansowej tradycji "wsi spokojnej", kultywowa³ ojczyste pami¹tki, ludowe pieœni, obrzêdy io obyczaje.W literaturze reprezentowali go: Wac³aw Potocki, Jan Chryzostom Pasek, Zbigniew Morsztyn.Wzór dworski propagowa³y zaœ dwory magnackie, lansuj¹c europejsk¹ modê, sztukê i naukê.Przedstawicielem stylu dworskiego s¹: Jan Andrzej Morsztyn i Daniel Naborowski.Sztuka na us³ugach Koœcio³a:Koœció³ korzysta³ z dobrodziejstw sztuki baroku, zauwa¿aj¹c zw³aszcza si³ê jej oddzia³ywania na uczucia wiernych, na sferê emocji, a nie intelektu; zarazem - zgodnie z postanowieniami soboru trydenckiego - dba³ o jej prawomyœlnoœæ i s³u¿ebn¹ rolê wobec religii.Wskazywa³ te¿ godne arystycznego opracowania tematy, np.w¹tki maryjne w malarstwie.Mno¿¹ce siê budowle sakralne w typie tzw.baroku jezuickiego d¹¿y³y do syntezy ró¿nych sztuk: malarstwa, architektury, rzeŸby, a zewnêtrzny przepych wszelkich obrzêdów i liturgii zbli¿onej prawie do form tetralnych jawnie demonstrowa³ potêgê i nieogarnion¹ wielkoœæ misterium (tajemnicy) wiary [ Pobierz całość w formacie PDF ]