[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Redystrybucja dochodów dokonywana przez państwo zmniejsza wielkość do-chodu podmiotu, pozostającą do jego dyspozycji.Stanowi to podstawę negacji pań-stwa i jego działalności na wielu płaszczyznach, a zwłaszcza w strefie gospodar- 284 Polityka finansowa284284284czej.Głównym zastrze\eniem wysuwanym przeciwko państwu jest to, \e wprowa-dza ono zakłócenia do mechanizmu rynkowego.Chodzi tu o idealizację rynkuw tym znaczeniu, \e jedynie rynek w sposób efektywny alokuje zasoby w gospo-darce.Obserwacja funkcjonowania mechanizmu rynkowego skłania jednak do po-stawienia tezy, \e w mechanizmie tym pojawiają się zakłócenia będące wyrazemniesprawności rynku.Przykładem tego mogą być zmowy cenowe, których skut-kiem są nadmierne zyski, nie wynikające z wysiłku i przedsiębiorczości, większejkonkurencyjności, ale z zachowań nierynkowych.Stan taki w pełni uprawnia do in-terwencji fiskalnej w nieuczciwie zdobyte i nadmiernie wysokie dochody.Innymprzykładem, omówionym ju\ przy okazji charakterystyki polityki finansowej, jestcykliczny przebieg procesów w gospodarce rynkowej.Skutkiem tego są kryzysy,wysokie bezrobocie, spadek produkcji, spadek dochodów itd.Stanowi to kolejnyargument za interwencją fiskalną w celu ograniczenia amplitudy wahań cyklu ko-niunkturalnego przez odpowiednio skonstruowane skale podatkowe i wydatki nazasiłki dla bezrobotnych (automatyczne stabilizatory koniunktury) oraz działania fi-skalne państwa o charakterze dyskrecjonalnym (uznaniowym).Polityka fiskalna stała się przedmiotem krytyki, zwłaszcza od połowy lat sie-demdziesiątych XX wieku, jako nieskuteczna zwłaszcza w stabilizowaniu gospo-darki11.Zwracano uwagę przede wszystkim na efekt opóznień czasowych, którypolega na tym, \e między diagnozą gospodarki (je\eli jest ona adekwatna) a mo-mentem wdro\enia środków polityki fiskalnej zachodzi zbyt du\a ró\nica w czasie(według ró\nych badaczy okres ten waha się między 8 a 12 miesiącami), co prowa-dzi do zjawiska znikającego punktu.Przygotowane środki polityki fiskalnej stająsię nieadekwatne do nowego stanu gospodarki.Argumentów tych nie mo\na lekce-wa\yć, gdy\ polityka fiskalna jest silnie zdeterminowana polityką w ogóle, a ściślejprocesem politycznym, przez który musi przejść rząd (procedury parlamentarne),aby uzyskać prawo do zastosowania środków fiskalnych.Jednocześnie nie mo\naignorować faktu, \e zastosowanie środków fiskalnych mo\e przynieść pozytywneefekty dla gospodarki, np.hamowanie spadku popytu w gospodarce, a więc dla rze-telnej oceny słabych i silnych stron podejmowanych przedsięwzięć fiskalnych nale-\ałoby tak\e odpowiedzieć na pytanie, czy rezygnacja ze środków polityki fiskalnejnie pogorszyłaby stanu gospodarki.Odpowiedz na tak postawione pytanie nie jestłatwa nawet w ujęciu ex post, gdy\ na gospodarkę oddziaływały ró\ne czynniki po-zafiskalne, a ponadto jak wskazywaliśmy, charakteryzując metodę nauki finan-sów zjawiska te nie poddają się łatwej kategoryzacji w układzie zjawisk przy-czynowo-skutkowych.Inny charakter krytyki wobec polityki fiskalnej mają zarzuty dotyczące jej ne-gatywnego wpływu na wzrost gospodarczy.W krytyce tej wskazuje się na zjawisko11Najnowszą w literaturze polskiej pozycją, która naświetla kwestię zarzutów wobec keynesizmu.jest praca A.Wojtyny, Ewolucja keynesizmu a główny nurt ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN.Warszawa 2000. 285 Rodzaje polityki finansowejokreślane mianem hamulca fiskalnego".Hamulec fiskalny polega na tym, \e poli-tyka fiskalna w okresie o\ywienia gospodarki, przejawiającego się we wzroście do-chodu narodowego, jest zbyt restrykcyjna po stronie wydatków.W czasie o\ywie-nia gospodarczego rosną automatycznie dochody państwa z podatków, i jeśli wzro-stowi temu nie towarzyszą wzrost wydatków i pobudzanie popytu lub obni\eniepodatków, to sytuacja taka prowadzi do zahamowania pozytywnych tendencjiw gospodarce.Rozumowaniu temu trudno odmówić logiki, jednak\e skutecznośćnegatywnego hamulca fiskalnego zale\y od stanu gospodarki, czynników zewnętrz-nych oddziałujących na nią oraz stopnia skoordynowania decyzji fiskalnych z de-cyzjami monetarnymi.Potwierdzeniem istniejących kontrowersji wokół narzędzi polityki fiskalnej sądwie inne koncepcje, a mianowicie:mno\nik wydatków publicznych,paradoks niezrównowa\onego bud\etu.Istota mno\nika wydatków publicznych polega przypomnijmy na tym,\e przyrostowi jednostki pienię\nej wydatków publicznych towarzyszy szybszyprzyrost dochodu narodowego, co prowadzi przez wzrost dochodów państwaz podatków nie tylko do odzyskania" poniesionych wydatków, lecz tak\e dowzrostu masy dochodów publicznych.Mno\nik wydatków publicznych jest wa\nymnarzędziem pobudzania gospodarki i łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego.Z kolei paradoks niezrównowa\onego bud\etu ściśle się wią\e z przebiegiemcyklu koniunkturalnego oraz mo\liwościami wykorzystania bud\etu (deficytu bud-\etowego) do oddziaływania na gospodarkę.Istota paradoksu niezrównowa\onegobud\etu polega na tym, \e w okresie recesji (kryzysu) gospodarczej mogą się poja-wiać deficyty bud\etowe jako skutek spadku dochodów państwa z tytułu podatkówprzychodowych (ograniczenia popytowe gospodarki) z jednej strony oraz zwięk-szonych wydatków państwa na zasiłki dla bezrobotnych z drugiej strony.Teoriaekonomii mo\e zalecać dwa wykluczające się rozwiązania.Pierwsze z nich zary-sowane ju\ wy\ej jest związane z doktryną konserwatyzmu fiskalnego, który za-leca doprowadzenie do równowagi bud\etu przez cięcia w wydatkach państwa, coma ograniczyć inflację i skłonić przedsiębiorców do większej aktywności, zmniej-szyć presję po\yczkową państwa, co powinno równie\ wpłynąć na obni\enie stópprocentowych na rynkach finansowych, a to z kolei powinno dać impuls do inwe-stowania, anga\owania bezrobotnych.Drugie rozwiązanie zakłada zwiększenie defi-cytu bud\etowego.Argumentem za takim działaniem państwa jest to, \e kreuje onow ten sposób nowy popyt, od braku którego cierpi gospodarka.Konsekwencjamizwiększenia deficytu bud\etowego mają być o\ywienie gospodarki, wzrost zatrud-nienia, wzrost produkcji, wzrost dochodów pracowników (gospodarstw domowych)i przedsiębiorców, co zaowocuje wzrostem dochodów bud\etowych.W rozwiązaniutym zakłada się mno\nikowe działanie wydatków bud\etowych, dzięki którymwzrost dochodu narodowego, dochodów bud\etowych z podatków będzie szybszy 286 Polityka finansowa286286286ni\ wzrost wydatków.Spowoduje to odwrócenie cyklu koniunkturalnego w kierunkuwzrostu, który doprowadzi do zrównowa\enia bud\etu państwa.Istota paradoksuniezrównowa\onego bud\etu polega więc na tym, \e aby osiągnąć równowagęw bud\ecie, konieczne jest przejściowe powiększenie deficytu bud\etowego [ Pobierz całość w formacie PDF ]