[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.“Romantyczność” Adama MickiewiczaW drugiej połowie czerwca 1822 r.ukazał się w Wilnie pierwszy tomik “Poezji” Adama Mickiewicza.Jego trzon główny stanowi cykl wierszy pt.“Ballady i romanse”, owoc lat 1819 - 1821.Był to równocześnie pierwszy zbiór poezji romantycznej w Polsce.W otwierającej tom rozprawie “O poezji romantycznej” oraz w balladzie “Romantyczność” wyłożył poeta zasady programowe nowej literatury.Ballada uprawiana była już przez poetów prowansalskich - pieśń taneczna, później odgrywała istotna rolę w średniowiecznej literaturze francuskiej (ustabilizowana, nieraz bardzo wymyślna budowa stroficzna i rytmiczna).Równolegle występowała w literaturze ludowej.Polska tradycja tego gatunku wywodzi się jednak z nurtu, który rozwijał się w Anglii i Szkocji w XVI i XVII w., a sięgał do tradycji epickiej pieśni ludowej opowiadającej o niezwykłym wydarzeniu.Ballada romantyczna poprzedzona była dumami (utworami poetyckimi przeznaczonymi dla szerokiego kręgu czytelników, pozbawionymi ambicji literackich; od XVIII zdominowały ją tematy patriotyczno-historyczne).Cechuje ją:jednolita fabuła, z jednym wydarzeniem centralnym,temat często oparty na motywach fantastycznych, zazwyczaj pochodzenia ludowego,ograniczona liczba postaci, mocno uschematyzowanych dla wydobycia najistotniejszych cech bezpośrednio związanych z tokiem wydarzeń,tło fabuły zarysowane w stopniu niezbędnym dla wydobycia perspektywy emocjonalnej,narrator angażujący się w przedstawiane wydarzenia (pierwiastek liryczny), dramatyzujący zarówno kompozycję fabuły, jak i sposób swego opowiadania (niedomówienia, aluzje, mowa metaforyczna, retardacja).“Romantyczność” manifestem romantycznego widzenia świataBalladę poprzedza motto: “Zdaje mi się, że widzę.gdzie? / Przed oczyma duszy mojej.” zaczerpnięte z “Hamleta” Szekspira (a.I, sc.2).Hamlet mówi o swoim zamordowanym ojcu; pytanie: “Gdzie?” zadaje jego przyjaciel Horacjo; chwilę później Hamletowi ukaże się duch ojca.Miejscem wydarzeń jest “miasteczko”, w którym to tłum świadków, (w “dzień biały”) ma okazję obserwować dziwne zachowanie dziewczyny, Karusi: “To jak martwa opoka / Nie zwróci w stronę oka, / To strzela wkoło oczyma, / To się łzami zaleje; / Coś niby chwyta, coś niby trzyma; / Rozpłacze się i zaśmieje.”).Monolog bohaterki (w.14 - 43) wyjaśnia, że zrozpaczonej i umęczonej tęsknotą za ukochanym dziewczynie objawił się zmarły przed dwoma laty kochanek.Zjawa za grobu (“.biały jak chusta, / Zimny, jakie zimne dłonie!”) nie jest jednak upiorem ani projekcją pragnień dziewczyny.Możliwość kontaktu istoty żyjącej ze światem pozagrobowym potwierdza bowiem nie tylko zgromadzony tłum “prostoty”: “Jasio być musi przy swojej Karusi, / On ja kochał za żywota!”, ale i w jednej osobie narrator i interpretator ballady: “I ja to słyszę, i ja tak wierzę, / Płaczę i mówię pacierze.Na nic zdają się apele uczonego starca - reprezentanta racjonalistyczno-empirycznej koncepcji widzenia świata : “Ufajcie memu oku i szkiełku, / Nic tu nie widzę dokoła”.Sprzeciwia mu się narrator - obcy tłumowi i bezstronny: “Czucie i wiara silniej mówi do mnie / Niż mędrca szkiełko i oko.” Zwrotka ostatnia to już nie literacka, lecz wręcz filozoficzna (z zakresu poznania) manifestacja postawy poetyckiego “ja” wyposażonego w prawa reprezentowania przeświadczeń autorskich:przyznaje nauce nieograniczone możliwości w badaniu świata materialnego “ Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce”,ale w sprawach, które pochodzą spoza granic tego świata (“.prawd żywych,”) nakazuje zawierzyć “czuciu i wierze”, tj.intuicji i przeświadczeniu wewnętrznemu.Ta końcowa rezolucja ballady: “Miej serce i patrzaj w serce!” inicjuje romantyczną dyskusję gnozeologiczną (o przedmiot i poznanie świata), motywuje jej tytuł i motto [ Pobierz całość w formacie PDF ]