[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Następny okres w filozofii europejskiej to głównie czasy idealistycznychsystemów J.G.Fichtego, F.W.Schellinga oraz G.W.F.Hegla (1770-1831), obokktórych mo\na by wymienić polskich filozofów podobnego stylu i rangi: J.M.Hoene-Wrońskiego, B.Trentowskiego, A.Cieszkowskiego.System Hegla zaliczyćmo\na do nurtu neoplatońskiego.Jest to idealizm obiektywny, racjonalistyczny,ewolucyjny, dialektyczny.Dziedziną szczególnie nową i wpływową wh e g l i z m i e - obok koncepcji dialektyki - była filozofia kultury50 i dziejów.W tym te\ czasie działali: A.Schopenhauer, Maine de Biran, J.F.Herbart (i inni), reprezentujący odmienne poglądy.Epoka poheglowska to czasy lewicy heglowskiej, naturalizmu L.Feuerbacha,materializmu dialektycznego K.Marksa i F.Engelsa, tak\e przedstawicieli nurtusokratejskiego i poprzedników egzystencjalizmu (m.in.S.Kierkegaarda) orazrozmaitych postaci pozytywizmu i scjentyzmu (np.pierwszy pozytywizm: AComte, J.S.Mili, H.Spencer; drugi pozytywizm: empiriokrytycyzm R.Avenariusa i E.Macha), pozytywizujących odmian kantyzmu, indukcyjnejmetafizyki wreszcie - nie wymieniamy tu wszystkich orientacji i wa\niejszychautorów - brentanizmu.Jest to równie\ czas pierwszego okresu rozwoju filozofii wAmeryce Północnej15.Zasadnicze spory i orientacje współczesności (koniec XIX w.i wiek XX)mo\na umieścić na osi krzy\ujących się opozycji między maksymalizmem aminimalizmem, racjonalizmem a irracjonalizmem, kosmo- lub teocentryzmem aantropocentryzmem.To czas niespiesznego odchodzenia (z pozostawieniempewnych, niekiedy przeobra\onych, wątków) neokantyzmu, działalnościbrentanistów (widzących w opisowej psychologii pierwszą filozofię", fundamentwiedzy), rozmaitych odmian pozytywizmu, pragmatyzmu, bergsonizmu, fenome-nologii i ró\nych szkół filozofii analitycznej, neoscholastyki (głównieneotomizmu), tak\e marksizmu oraz innych kierunków i tendencji.Trudno uznaćktórąś z przejawiających się w naszych czasach orientacji za dominującą czyszczególnie charakterystyczną dla współczesności; odnotować mo\na jedynie ko-lejne nasilenie i przemijanie ró\nych mód intelektualnych, np.na egzystencjalizm,teilhardyzm, strukturalizm, hermeneutykę, ostatnio filozofię dialogu (spotkania).7 05.FILOZOFIA W POLSCE.- Ju\ przed XIV w.Polacy mieli czynny udział w\yciu umysłowym Europy, a Witelo Zlązak (XIII w.), filozofujący przyrodnik,neoplatonik (nawiązujący do Alhazena), był postacią wa\ną.Po zało\eniu przezKazimierza Wielkiego Akademii Krakowskiej (1364), przekształconej pózniej wUniwersytet Jagielloński, nastąpił w Polsce szybki i powa\ny rozwój filozofii inauk szczegółowych.Ró\ne orientacje scholastyczne miały w Krakowie swoich -niekiedy wybitnych i twórczych - przedstawicieli, a rozkwit przyrodoznawstwaprzygotował dzieło Mikołaja Kopernika.Od połowy XV w., poprzez dalszestulecia, mamy wpływy humanizmu, stoicyzmu; tłumaczono15Główne orientacje tej filozofii to ró\ne postaci idealistycznie nastawionego spirytualizmu (K.W.Emerson, pózniej B.P.Bowne, J.Royce), następnie odmiany pragmatyzmu (Ch.S.Peirce -którego znaczenie jest wielostronne - W.James, nieco pózniej J.Dewey ze swoim instrumentalizmem").51 i popularyzowano te\ wtedy Arystotelesa, rozwijano myśl społeczno-polityczną.Uwa\a się, \e wiek XVII przyniósł upadek scholastyki i w ogóle filozofii wPolsce, chocia\ i w tym czasie niektóre dzieła Polaków (np.Logika M.Zmigleckiego) zdobyły sobie uznanie w Europie.Głównym ośrodkiem uniwersyte-ckim stała się jezuicka Akademia Wileńska (zało\ona przez Stefana Batorego w1579 r.).Nadal wysoki poziom charakteryzował matematykę i przyrodoznawstwo.Pamiętajmy zresztą, \e nie jest to okres dostatecznie przez historyków nauki ifilozofii zbadany.Nadmieńmy jeszcze, \e od 1595 r.działała Akademia Zamojska.Do połowy XVIII w.sytuacja nie uległa zmianie, mimo pewnych wpływównowszych prądów.Około połowy XVIII w.nastąpił jednak przełom, nastałokres Oświecenia.Istotną rolę odegrała tu reforma szkół pijarskich, dokonanaprzez ks.S.Konarskiego.Zapanował nawet scjentyzm i prepozytywizm;szczególnym jego przedstawicielem był Jan Sniadecki (1756-1830), któremutowarzyszyli m.in.S.Staszic i H.Kołłątaj [ Pobierz całość w formacie PDF ]