[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Argumenty przekonały boginię i pozwoliła zanieśćmu \ywą łanię do Myken.3c.Inna wersja opowieści głosi, \e była to łania, którą siostra Alkione,Plejada Tajgete, poświęciła Artemidzie z wdzięczności za to, \e chwilowozmieniła ją w łanię i w ten sposób uratowała przed uściskami Zeusa.Ale Zeusanie mo\na było długo oszukiwać i w końcu Tajgete poczęła od niego Lakedaj-mona.Powiesiła się wówczas na śzczycie góry Amykleos, nazwanej potemgórą Tajgetos.4 Siostrzenica i imienniczka Tajgete poślubiła Lakedajmonai urodziła mu Himerosa.Za sprawą Afrodyty Himeros nie wiedząc, co czyni,w trakcie nocnych igraszek pozbawił dziewictwa swą siostrę Kleodike.Kiedynastępnego dnia zrozumiał, co się stało, wskoczył do rzeki zwanej niekiedyjego imieniem i odtąd ju\ więcej go nie widziano.Częściej jednak rzeka ta nosinazwę Eurotas, poniewa\ król Eurotas, przodek Lakedajmona, po haniebnejklęsce zadanej mu przez Ateńczyków - wydał im bitwę nie czekając na pełnięksię\yca - utopił się w jej falach.Eurotas, syn Mylesa, wynalazca młynawodnego, był ojcem Amyklasa i dziadkiem zarówno Hiacynta, jak i Eurydyki,która poślubiła Akrizjosa.51.Apollodoros, 11.5.3; Diodor z Sycylii, IV.13; Eurypides, Herakles, 375 i nast.;Wergiliusz, Eneida, V1.802; Hyginus, Fabulae, 30.2.Apollodoros, loc.cit.; Kallimach, Hymn do Delos, 103, i Hymn do Artemidy, 100i nast.; Eurypides, loc.cit.; Pauzaniasz,11.25.3.3.Apollodoros, loc.cit.; Diodor z Sycylii, IV.13; Pindar: Ody olimpijskie, III.26-27;Hyginus, Fabulae, 30.4.Pindar, Ody olimpijskie, III.29 i nast.; Apollodoros, II.10.1; Plutarch, O rzekach,17.5.Pauzaniasz, III.1.2-3 i 20.2; Plutarch, loc.cit.; Apollodoros, III.10.3.*125.1-126.b 4031.Trzecia praca ró\ni się od większości pozostałych.Z historycznego punktu widzenia mo\ebyć reminiscencją zdobycia przez Achajów świątyni, w której Artemida była czczona jako Elafios("podobna łani") ; jej cztery łanie z zaprzęgu reprezentowałyby lata olimpiad, a pod koniec ka\dejolimpiady ofiara ubrana w skóry jelenie ścigana była tak długo, a\ poniosła śmierć (zob.22.1).W ka\dym razie Elafios była podobno piastunką Artemidy, to znaczy samą Artemidą (Pauza-niasz, VI.22.11).Z punktu widzenia mitu praca ta jednak dotyczy bodaj\e Heraklesa jako Daktyla(zob.52.3) uto\samionego przez Gallów z Ogmiosem (Lukian, Herakles,1), wynalazcą Oghamo-wego alfabetu i wszystkich legend bardów (zob.132.3).Pościg za łanią symbolizuje pościg zamądrością, znajduje się ją, zgodnie z tradycją irlandzką, pod drzewem dzikiej jabłoni (WhiteGoddess, s.217).1#m tłumaczy się, \e nikt nie zarzuca Heraklesowi, z wyjątkiem zle poinformo- wanego Eurypidesa, jakoby wyrządził krzywdę łani.Zcigał ją natomiast ńiestrudzenie przez całyrok, a\ do krainy Hyperborejczyków specjalizujących się w tych właśnie misteriach.WedługPolluksa Herakles miał przydomek Melon ("od jabłek"), poniewa\ składano mu w ofierze jabłka,prawdopodobnie jako wyraz uznania dla jego mądrości.Ale tego rodzaju mądrość przychodzidopiero ze śmiercią, a jego pościg za łanią, podobnie jak podró\ do Ogródu Hesperyd, byław rzeczywistości wyprawą do celtyckiego raju.W podobny sposób ścigał Zeus Tajgete, która byłacórką Atlasa, a więc postacią niehelleńską.2.W Europie tylko samice reniferów są rogate, a wiadomości o nich mogły dotrzeć znadBałtyku szlakiem bursztynowym.Reny w odró\nieniu od innych rogaczy nadają się do zaprzęgu.3.Samobójstwo Himerosa, syna Tajgete, oraz jej teścia, Eurotasa, nasuwają przypuszczenie,\e dawnych królów Sparty składano w ofierze Eurotasowi, potworowi wodnemu.Wrzucano ichowiniętych w gałęzie do głębokiej sadzawki.W podobny bodaj\e sposób zginął Tantalos (108.3),drugi syn Tajgete (Hyginus, Fabulae, 82).Lakedajmon znaczy "demon jeziora" (zob.124.2), posągjego ocalił przed Dorami niejaki Preugenes zawo\ąc go do Patraj w Achai (Pauzaniasz, VI1.20.4).Opowieść o przemianach Tajgete oznacza prawdopodobnie, \e achajscy zdobywcy Sparty zwalisiebie Zeusami, a swe \ony Herami.Kiedy Herę zaczęto ezcić w postaci krowy, lelegijski kultArtemidy Aani został zlikwidowany.Obrzędowe zaślubiny Zeusa w postaci byka i Hery jakokrowy obchodzono zapewne podobnie jak na Krecie (zcib.90.7).4, Wyuzdane nocne zabawy urządzano w rozmaitych państwach greckich (zob.44a) i podczasświąt albańskich w Rzymie; było to ustępstwo na rzecz archaicznych zwyczajów seksualnych,które poprzedzały monogamię.12fiCZWARTA PRACA HERAKLESA: DZIK ERYMANTEJSKIa.Czwartą pracą Heraklesa było schwytanie \ywcem Dzika Erymantej-skiego, olbrzymiej, okrutnej bestu, która pustoszyła pokryte gajami cypryso-wymi stoki góry Erymantos, gąszcze na arkadyjskiej górze Lampeia i okolicęPsofis.l Nazwa góry Erymantos wywodzi się od syna Apollina, któregooślepiła Afrodyta, poniewa\ podpatrywał ją w kąpieli.Apollo zemścił sięprzemieniając się w dzika i zabijając jej kochanka Adonisa.Mimo to górapoświęcona jest Artemidzie.2b.W drodze do Erymantos zatrzymał się Herakles w Foloj, gdzi# \abiłokrutnego bandytę Saurosa.Podejmował go tutaj centaur Folos, syn Sylena404 126.b-126.ei jednej z nimf jesionu.Folos częstował Heraklesa mięsem pieczonym, sam zaśwolał surowe, nie śmiał jednak napocząć dzbana z winem, wspólnej własnościcentaurów; wreszcie Herakles przypomniał mu, \e ten właśnie dzban prze-znaczył na tę okazję Dionizos, pozostawiając go w jaskini przed czteremapokoleniami.3 Kiedy centaury poczuły zapach mocnego wina, opanował jegniew.Chwyciły wielkie głazy, powyrywały jodły z korzeniami, uzbroiły sięw łuczywa i topory rzeznicze, po czym ruszyły na jaskinię Folosa.Przera\onygospodarz skrył się, a Herakles odwa\nie odparł ataki pierwszych dwóchnapastników, Ankiosa i Agriosa, obrzucając ich zapalonymi głowniami.4Chmurna babka centaurów, Nefele, spuściła wówczas ulewny deszcz, któryzmiękczył cięciwę łuku Heraklesa, ziemię zaś pod jego stopami uczynił śliską.Herakles jednak okazał się godnym swych dotychczasowych wyczynów; zabiłkilku centaurów, między innymi Oreosa i Hilajosa.Reszta uciekła a\ do Malei,gdzie sEhroniła się pod opiekę swego króla Chejrona, którego Lapici wypędzi-li z góry Pelión.5c.Strzała wypuszczona z łuku Heraklesa przeszyła ramię Elatosa i utkwi-ła, dr\ąc, w kolanie Chejrona.Herakles, zasmucony przypadkiem - Chejronbowiem od dawna był jego przyjacielem - wyciągnął strzałę, ale chocia\Chejron sam dostarczył leków do opatrzenia rany, na nic się nie zdały i rannycentaur wyjąc z bólu skrył się w jaskini.Nie mógł jednak umrzeć, poniewa\był nieśmiertelny.Prometeusz zaproponował pózniej, \e przejmie na siebiejego nieśmiertelność, i Zeus na to przystał, ale niektórzy twierdzą, \e Chejronwybrał śmierć bynajmniej nie ze względu na ból, lecz poniewa\ był ju\ zmęczony długim \ywotem.6d.Centaury rozbiegły się na wszystkie strony.Niektóre udały się z Eurytio-nem do Foloj, inne z Nessosem nad rzekę Euenos, jeszcze inne na Sycylię,gdzie wytępiły je syreny.Resztę przyjął Posejdon w Eleuzis, i ukrył na górze.Wśród zabitych pózniej przez Heraklesa znajdował się arkadyjczyk Homados,który usiłował zgwvałcić Alkione, siostrę Eurysteusa [ Pobierz całość w formacie PDF ]