[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wszystkie te trudności powodują niewidoczność" kobiet, która co najmniej utrudnia, a w istocieuniemo\liwia uzyskanie pełnej wiedzy o badanych społeczeństwach.Jest to problem, z którym boryka się nietylko socjologia.Ekonomiści na przykład zwracają uwagę, \e w krajach Trzeciego Zwiata praca kobiet,wykonywana głównie w rodzinnych gospodarstwach rolnych oraz w domu, a więc poza publiczną sferąpracy wynagradzanej pienię\nie, nie znajduje odbicia w obrazujących poziom \ycia statystykach, które sąoparte na powszechnie przyjętych procedurach obliczeń dostosowanych do uwzględniania jedynie praczarobkowych.W rezultacie pomijane jest gospodarcze znaczenie pracy kobiet związanej głównie zprodukcją i przetwarzaniem \ywności.Powoduje to zani\oną ocenę aktywności gospodarczej krajówTrzeciego Zwiata przez międzynarodowe organizacje, takie na przykład jak Bank Zwiatowy (Sklair 1991:13).W końcu lat sześćdziesiątych zaczęły następować zmiany.Po pierwsze, zmieniać się zaczęła samasocjologia.Jej scjentystyczny model począł tracić popularność, natomiast zyskiwały ją orientacje teoretycznezwiązane z perspektywą interakcjonistyczną, a wraz z nimi nabierała znaczenia problematykamikrospołeczna (zob.Socjologia współczesna, s.36).Po drugie, pojawiły się ideologie i ruchy feministyczne,które nie tylko podjęły kwestię społecznych nierówności związanych z płcią, ale równie\ zaczęły głosićpotrzebę przebudowy socjologii (Maynard 1990) i dopominać się o uwzględnianie w niej feministycznejperspektywy i feministycznych metod badań społecznych (Reinharz 1992). Rozdział XV.Ró\nice płci jako ró\nice społeczne 349Począwszy od lat siedemdziesiątych kobiety i ich sytuacja społeczna zaczęły być wa\nym przedmiotembadań nauk społecznych.W ogromnym tempie przybywa prac podejmujących problematykę miejsca kobietw społeczeństwie.Tak jest w historii, historii nauki, biografistyce, filozofii.Wychodzi wiele czasopismpoświęconych tej problematyce.W socjologii mno\ą się prace teoretyczne i empiryczne poświęconezró\nicowaniom społecznym związanym z płcią.Problematyka ta wkracza do podręczników i programówstudiów socjologicznych.Na wielu uniwersytetach powstają samodzielne kierunki i specjalizacje określanejako Gender Studies bądz Women Studies.Fala tych zainteresowań nie ominęła Polski.I u nas coraz liczniej pojawiają się prace historyczne isocjologiczne poświęcone miejscu kobiet w ró\nych społeczeństwach.Począwszy od 1986 roku, kiedy topowstały na Uniwersytecie Warszawskim pierwsze Podyplomowe Studia nad Kulturową i SpołecznąTo\samością Płci Gender Studies, następuje coraz intensywniejsza instytucjonalizacja tego kierunkuzainteresowań w poszczególnych ośrodkach akademickich.2.Społeczne ró\nice płciNierówności społeczne związane z ró\nicami płci nie są szczególną cechą rozwiniętych społeczeństwnowoczesnych, ale większości, jeśli nie wszystkich społeczeństw ludzkich.Co więcej, mo\na zasadniebronić poglądu, \e w społeczeństwach nowoczesnych z kręgu kultury zachodniej upośledzenie kobietzwiązane z ich ni\szą pozycją jest mniejsze, a jego formy mniej dotkliwe ni\ w wielu społeczeństwach zkręgu innych kultur i na innych poziomach rozwoju gospodarczego.Niemniej jednak to właśnie wnowoczesnych społeczeństwach zachodnich pojawiła się w ostatnich dziesięcioleciach świadomośćnierówności społecznych związanych z płcią.Rozwojowi tej świadomości sprzyjają trzy cechy tych spo-łeczeństw:" Są to społeczeństwa o pozycjach osiąganych, w których istnieje ideał merytokracji oraz wiara wmo\liwość jego realizacji.Istnienie pozycji przypisanych związanych z płcią jest z nimi sprzeczne." W społeczeństwach tych kobiety uzyskały prawa wyborcze i tym samym stały się mniej więcej połowąelektoratu.Wszystkie partie zaczęły interesować się zdobywaniem ich głosów i zwracać uwagę na ichpoło\enie oraz na zgłaszane przez nie postulaty." W społeczeństwach tych zrodziła się ideologia praw człowieka będąca wyrazem świadomości, \ewszyscy ludzie zasługują na jednakowe 350 Część czwarta.Podziały społecznetraktowanie i nikt nie mo\e być dyskryminowany ze względu na takie lub inne cechy przypisane.Wszystko to razem, wyczulając na społeczne ró\nice płci, pozwalało je dostrzegać w poszczególnychwymiarach \ycia społecznego.Ró\nice płci w sferze pracyOd zarania dziejów człowieka w społecznościach ludzkich występuje podział pracy związany z płcią.Wpierwotnych społeczeństwach zbieracko--myśliwskich kobiety zajmowały się zbieractwem, mę\czyzni zaśpolowaniem.We wszystkich badanych przez antropologów społeczeństwach przedprzemysłowych istniejepodział na czynności męskie, których wykonywanie nale\y do mę\czyzn, oraz kobiece, które są domenąkobiet.Jednak nie w ka\dym społeczeństwie te same czynności uwa\ane są za męskie i kobiece.Mo\najednak dostrzec pewne ogólne reguły rządzące tym podziałem.Mę\czyzni najczęściej wykonują prace, którewymagają większej siły fizycznej i oddalania się od domu, kobiety te, które mo\na wykonywać przymniejszym wysiłku fizycznym i w pobli\u domu.Inną regułą jest, \e niezale\nie od tego, jakie to sączynności, te, które są uznawane za męskie, traktowane są jako wa\niejsze ni\ te, które są uznawane zakobiece.Mo\na w tym, oczywiście, widzieć przejaw dyskryminacji pracy kobiet.Jednak w społeczeństwachprzedprzemysłowych była to bardziej dyskryminacja w sferze kulturowej ni\ ekonomicznej.Wspołeczeństwach tych jednostką produkcyjną była rodzina.O wynikach jej działalności gospodarczejdecydowała praca wszystkich członków łącznie z dziećmi.Ekonomiczne efekty pracy kobiet były równiewa\ne jak pracy mę\czyzn, chocia\ czynności przez nie wykonywane mogły cieszyć się mniejszympresti\em i \aden szanujący się mę\czyzna za skarby świata nie siadłby przy kołowrotku i nie zacząłprząść, jeśli akurat przędzenie było w danym społeczeństwie uznawane za czynność kobiecą.Wspołeczeństwach o gospodarce przedprzemysłowej nie było te\ wyraznego uzale\nienia ekonomicznegokobiet od mę\czyzn, poniewa\ zale\ność ta była obustronna.Praca kobiet na równi z pracą mę\czyzndecydowała o bycie rodziny (zob [ Pobierz całość w formacie PDF ]