[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nawet małe rozterki nabierają bardzo wielkiegoznaczenia, jeśli się wyłonią miedzy możnymi osobami.Przykładem tegowydarzenie, jakie zaszło za dawnych czasów w Syrakuzach.Z powoduzatargu na tle miłosnym między dwoma młodzieńcami, którzy piastowaliurzędy, przyszło tu do zmiany ustroju.Bo kiedy jeden z nich wyjechałz kraju, drugi, mimo że był jego towarzyszem, uwiódł jego kochanka,a znów tamten rozgniewany o to uprowadził mu żonę; że zaś wciągnęliz kolei w swój spór ludzi stojących u steru rządów, więc spowodowali ogólnyrozłam.2.Dlatego należy pilnie baczyć na początki takich [sporów] i zaraz wyrów-nywać zatargi między przywódcami i możnymi.Bo błąd leży w początku,a początek jest, jak powiadają, połową całości, tak iż nawet mały błąd w począt-kach pociąga za sobą doniosłe następstwa w dalszym przebiegu.W ogóle sporymiędzy możnymi powodują, że je całe państwo przeżywa.Tak zdarzyło się np.w Hestiai po wojnach perskich, kiedy to dwóch braci pokłóciło się przy podzialeojcowizny.Uboższy bowiem głosząc, że brat zataił stan majątku i skarb znalezionyprzez ojca, pozyskał sobie lud, drugi zaś, mając wielki majątek do rozporządzenia,zjednał sobie możnych.3.Także i w Delfach spór, jaki się wywiązał na tle spraw małżeńskich, stałsię przyczyną pózniejszych wielkich zaburzeń.Jeden narzeczony mianowicie,przybywszy do swej oblubienicy, dopatrzył się w pewnym znaku jakiejś złejwróżby, wobec czego odstąpił od zawarcia związku małżeńskiego.Krewniporzuconej uczuli się z tego powodu tak obrażeni, że kiedy ten składał ofiary,podrzucili mu pewne kosztowności ze świątyni, a następnie zabili go jakoświętokradcę27.Również w Mitylenie wybuchła kłótnia o córki dziedziczki i stała się przyczynąwielu nieszczęść tudzież wolny z Ateńczykami, w czasie której Paches zająłmiasto28.Jeden z zamożnych obywateli, mianowicie Timofanes, pozostawił dwiecórki, o które starał się dla swych synów niejaki Deksander.Spotkawszy sięz odmową, począł wichrzyć i podburzać Ateńczyków przeciw swemu miastu,w którym był zastępcą proksenosa.27Opowieść podaje obszernie Plutarch, Praec.ger.rei.publ.(Moralia 825 B): W czasie zaślubinwypadł z ręki oblubieńcowi Orgilaosowi puchar, co ten wziął za złą wróżbę i wycofał się z ojcem dodomu.Ojciec narzeczonej Krates, aby się zemścić za tę zniewagę, podrzucił Orgilaosowi pewnekosztowności świątyni i następnie zamordował jego i jego ojca jako świętokradców.Kiedy ten podstępsię wykrył, przyszło do dalszych rozruchów.28Paches, dowódca wojsk ateńskich, które złamały powstanie na Lesbos 428/427 r.p.n.e. Tukidydes, który opowiada historię tego powstania (III 2 nn.), o Timofanesie ani Deksandrze (czyDoksandrze, jak jego imię podają niektóre rękopisy) nic nie mówi. 1184.Tak samo z powodu córki dziedziczki wybuchł spór w Fokidzie międzyMnaseaszem, ojcem Mnasona29, i Eutykratesem, ojcem Onomarcha, a walka tastała się dla Fokijczyków30 początkiem wojny świętej.Także w Epidamnosdoszło do zmiany ustroju na tle zatargów o sprawy małżeńskie.Tutaj bowiempewien obywatel zaręczył skrycie swą córkę z pewnym młodzieńcem, a kiedyojciec tegoż, wszedłszy w skład rządu, nałożył za to karę na niego, dotknięty tymdo żywego ojciec narzeczonej połączył się z odsuniętymi od rządu dla obaleniaustroju.5.Przemiany ustroju na oligarchię, demokrację i politeję bywają też następstwemwzrostu powagi lub mocy czy to jakiejś władzy, czy pewnego członu państwa.Taknp.w czasie wojen perskich wzrosło znaczenie rady na Areopagu, tak iż zdawałasię nadawać ustrojowi charakter wybitnie umiarkowanej demokracji, czyli politei,a znów pełniące służbę okrętową pospólstwo, które przyczyniło się do zwycięstwapod Salaminą, a przez to i do ugruntowania hegemonii Aten dzięki panowaniu namorzu, przyczyniło się też do wzmożenia siły demokracji.Także w Argos możniobywatele, którzy okryli się sławą w bitwie z Lacedemończykami pod Mantineą31,usiłowali [następnie] obalić demokrację.6.W Syrakuzach lud, któremu przypadła zasługa zwycięstwa w wojniez Ateńczykami32, przeszedł od politei do demokracji.W Chalkis lud usunąwszywspólnie z możnymi tyrana Foksosa33 sam zaraz ujął rządy w państwie.Tak samoznów było w Ambracji, gdzie lud razem ze spiskowcami wypędził tyranaPeriandra34 i sam zagarnął władzę.7.W ogóle trzeba to sobie uprzytomnić, że ci, co się przyczynili do wzmożeniasił państwa, czy to ludzie prywatni, czy urzędnicy, czy fyle, czy w ogóle jakiśczłon państwa lub jakakolwiek grupa, wywołują przewrót; bo albo wszczynajązaburzenia ci, którzy im zazdroszczą ich uprzywilejowanego stanowiska, albo onisami w poczuciu swej przewagi nie chcą poprzestać na stopie równości z innymi.Przewroty ustrojowe następują również wówczas, gdy klasy obywateli ucho-dzące za przeciwstawne, jak np.bogaci i lud, utrzymują się w równowadze, a stanpośredni nie istnieje albo też znikomą gra rolę.Bo jeśli jedna z tych klas znacznąwykazuje przewagę, to druga nie zechce podjąć niebezpiecznej walki przeciwwyraznie silniejszej.Z tego też po prostu powodu ci, którzy cnotą górują,przewrotów nie robią; drobną bowiem przedstawiają garstkę wobec licznego tłumu [ Pobierz całość w formacie PDF ]